top of page

Α΄ ΕΝΟΤΗΤΑ

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΡΩΜΑΙΟΙ

Anchor 1

1

Ο χρόνος

Οι Πρωταγωνιστές

  • Ρωμαίοι - κατακτητές

  • Έλληνες - κατακτημένοι

Ο τόπος

Η ελληνική χερσόνησος

Μετά το 146 π.Χ.

Η ρωμαϊκή κυριαρχία στην Ανατολή

 

  • 168 π.Χ.: Βασίλειο της Μακεδονίας.

  • 146 π.Χ.: Νότιος ελλαδικός χώρος, ήττα της Αχαϊκής Συμπολιτείας, καταστροφή της Κορίνθου.

  • 129-128 π.Χ.: Οι περισσότερες ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας γίνονται μέρος της ρωμαϊκής επαρχίας της Ασίας.

  • 74 π.Χ.: Κυρήνη.

  • 65 π.Χ.: Βιθυνία, Πόντος, Συρία.

  • 30 π.Χ.: Βασίλειο των Πτολεμαίων (Αίγυπτος).

  • 46 μ.Χ.: Θράκη.

NATIONAL GEOGRAPHIC MAPS

ΛΕΞΕΙΣ - ΚΛΕΙΔΙΑ

  • κατάκτηση

146 π.Χ.

  • διοίκηση

στόχος: να κρατήσουν τους Έλληνες υποδουλωμένους, σκληρά μέτρα, διαίρει και βασίλευε: κατάργηση δημοκρατίας και συμμαχιών, μέτρα ανάλογα με τη στάση κάθε πόλης

  • συνέπειες

 φτώχεια, απειλή, αρπαγή θησαυρών, ερήμωση υπαίθρου, εξεγέρσεις

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

  • Οι Ρωμαίοι κατέκτησαν τους Έλληνες το 146 π.Χ.

  • Για το σκοπό αυτό: α) εφάρμοσαν σκληρά μέτρα και τον γενικό κανόνας διοίκησης: "Διαίρει και βασίλευε".

  • Το "διαίρει και βασίλευε" το εφάρμοσαν με τους εξής τρόπους: α) κατάργησαν τα δημοκρατικά πολιτεύματα, β) κατάργησαν τις συμμαχίες μεταξύ των ελληνικών πόλεων κρατών, γ) διοίκησαν κάθε πόλη διαφορετικά (ανάλογα με τη στάση της στους ελληνορωμαϊκούς πολέμους).

  • Η σκληρή διοίκηση των Ρωμαίων είχε δυσάρεστες συνέπειες για τους Έλληνες.

  • Στόχος των Ρωμαίων μετά την κατάκτηση ήταν να κρατήσουν τους Έλληνες υποδουλωμένους.

 Τόσο στην ύπαιθρο όσο και στις πόλεις υπήρχε ρωμαϊκός στρατός. Οι λεγεώνες τρέφονταν από τα προϊόντα της υπαίθρου και στρατολογούσαν τους Έλληνες. Οι κάτοικοί της ένιωθαν φόβο και ανασφάλεια. Γι' αυτό κατέφευγαν στις πόλεις, όπου κι εκεί αντιμετώπιζαν τη φτώχεια και την απειλή των Ρωμαίων. 

Οι Έλληνες βρέθηκαν σε πολύ δύσκολη θέση για πρώτη φορά στην ιστορία τους. Ήταν υπόδουλοι. Ένιωθαν δυσαρέσκεια και γι' αυτό επαναστατούσαν. Τις εξεγέρσεις τους όμως κατέπνιγε ο ρωμαϊκός στρατός.

Χιλιάδες αιχμάλωτοι Έλληνες και ανεκτίμητα έργα τέχνης μεταφέρθηκαν στη Ρώμη, για να επιδειχθούν στους θριάμβους των νικητών στρατηγών.

Μεταφορά έργων τέχνης στη Ρώμη

Πολλά ελληνικά έργα τέχνης μεταφέρθηκαν στη Ρώμη για να στολίσουν την πόλη, αλλά και επαύλεις αξιωματούχων και πλούσιων Ρωμαίων. Η αρπαγή αυτή βέβαια είχε και μια θετική πλευρά: βοήθησε στη γνωριμία των Ρωμαίων με τον ελληνικό πολιτισμό. Στην πρώτη εικόνα βλέπουμε  τη μεταφορά πάνω σε άμαξες γλυπτών, κιόνων και αγαλμάτων προς τη Ρώμη.

Οι "θρίαμβοι" των Ρωμαίων στρατηγών

Οι Ρωμαίοι στρατηγοί μετά από μια νίκη, για να δείξουν στο λαό το μέγεθος της επιτυχίας τους και να δοξαστούν, οργάνωναν έναν θρίαμβο, δηλαδή ένα είδος παρέλασης, όπου επιδείκνυαν τους αιχμαλώτους και τα λάφυρα που είχαν πάρει. Στη δεύτερη εικόνα βλέπουμε μια σκηνή από την παρέλαση - θρίαμβο ενός Ρωμαίου στρατηγού, ο οποίος εισέρχεται στη Ρώμη στεφανωμένος πάνω σε άρμα. Πίσω ακολουθούν αλυσοδεμένοι οι αιχμάλωτοι, ενώ το συγκεντρωμένο πλήθος επευφημεί τον θριαμβευτή. Όμοιο θρίαμβο έκανε και ο Αιμίλιος Παύλος, όταν νίκησε τον τελευταίο βασιλιά της Μακεδονίας Περσέα.

 

Ο θρίαμβος του στρατηγού Αιμίλιου Παύλου
στη Ρώμη, μετά τη νίκη του στην Πύδνα (168 π.Χ.)

Η όλη πομπή του «θριάμβου» μοιράστηκε σε τρεις μέρες. Η πρώτη μόλις έφτασε για τη θεαματική επίδειξη των λαφυραγωγημένων αγαλμάτων, εικόνων και κολοσσών, που τα περιφέρανε πάνω σε διακόσια πενήντα αμάξια. Την επόμενη πέρασαν σε πομπή μέσα σε πολλά αμάξια τα ωραιότερα και πολυτελέστερα μακεδονικά όπλα, που αστραφτοκοπούσαν όλα από φρεσκοχυμένο χαλκό και σίδερο… Ξοπίσω από τις άμαξες με τα όπλα ακολουθούσαν τρεις χιλιάδες άνδρες κουβαλώντας ασημένια νομίσματα μέσα σε εφτακόσια πενήντα δοχεία…  Ακολουθούσε το άρμα του Περσέα, τα όπλα του και το στέμμα του ακουμπισμένο πάνω στα όπλα. Έπειτα, σε μικρή απόσταση, τα παιδιά του βασιλιά που τα έσερναν αιχμάλωτα και μαζί τους ένα πλήθος από τροφείς και δασκάλους και παιδαγωγούς, που δακρυσμένοι άπλωναν τα χέρια τους προς τους θεατές… Πίσω από τα παιδιά και την ακολουθία τους βάδιζε ο ίδιος ο Περσέας, ντυμένος μ’ ένα φόρεμα σταχτί και με ποδήματα του τόπου του· και φαινόταν σάμπως από τη μεγάλη συμφορά να είχε θολώσει ο νους, να του είχαν σαλέψει ολωσδιόλου τα λογικά.

Πλούταρχος, Αιμίλιος Παύλος, 32-34
(αποσπάσματα, μτφρ. Α. Λαζάρου)

 

Αιχμάλωτοι Έλληνες δουλεύουν στους ρωμαϊκούς δρόμους

Οι αιχμάλωτοι πολέμου οδηγούνταν συχνά στην κατασκευή δημόσιων έργων (δρόμοι, υδραγωγεία, γέφυρες), όπως συμβαίνει στην εικόνα: οι Έλληνες αιχμάλωτοι εργάζονται σκληρά, σε δύσκολες συνθήκες και υπό την επίβλεψη των Ρωμαίων, για να φτιάξουν δρόμο. Παρατήρησε τον ηλικιωμένο αιχμάλωτο, ο οποίος έχει πέσει κάτω από την αδυναμία και ο Ρωμαίος τον μαστιγώνει, για να σηκωθεί να συνεχίσει την εργασία του.

Κάποιοι άλλοι αιχμάλωτοι όμως είχαν καλύτερη τύχη. Δούλευαν ως παιδαγωγοί σε σπίτια πλούσιων Ρωμαίων. Ο ιστορικός Πολύβιος ήταν ένας απ' αυτούς.

 

Οι ρωμαϊκές λεγεώνες λεηλατούσαν συχνά την ύπαιθρο

Στην εικόνα βλέπουμε ρωμαϊκή λεγεώνα να λεηλατεί την ύπαιθρο. Έφιπποι και πεζοί Ρωμαίοι στρατιώτες, πυρπολούν χωριά και τα λεηλατούν. Όσοι απ' τους κατοίκους ξεφεύγουν το σπαθί των Ρωμαίων και κατά συνέπεια τον θάνατο, τρέπονται σε φυγή, εγκαταλείποντας την κατεστραμμένη περιοχή τους και αναζητώντας σε άλλο μέρος - πιθανόν σε κάποια πόλη - καλύτερη τύχη.

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

25-9-2019 12-11-22 πμ.png

Οι Ρωμαίοι κατέκτησαν τους Έλληνες το 146 π.Χ. Αντιμετώπισαν όμως πολλές δυσκολίες στη διοίκηση - διακυβέρνηση των ελληνικών πόλεων. Γι' αυτό στην αρχή εφάρμοσαν σκληρά μέτρα.

Για να διοικήσουν ευκολότερα και με επιτυχία τους Έλληνες εφάρμοσαν έναν γενικό κανόνα, αυτόν του "διαίρει και βασίλευε", δηλαδή φρόντιζαν να κρατούν τους κατακτημένους διχασμένους και να τους εμποδίζουν να συνεργάζονται μεταξύ τους. Αυτό το πέτυχαν καταργώντας τα δημοκρατικά πολιτεύματα, τις συμμαχίες των ελληνικών πόλεων και διοικώντας κάθε πόλη που κατακτούσαν με διαφορετικό τρόπο:

  • Σε όσες πόλεις είχαν συμμαχήσει με τους Ρωμαίους στους ελληνορωμαϊκούς πόλεμους, πριν την κατάκτηση φέρονταν ήπια, δηλαδή τους παραχωρούσαν αυτονομία ή ανεξαρτησία και τοποθετούσαν σ' αυτήν Έλληνα, φιλορωμαίο διοικητή.

  • Σε όσες πόλεις είχαν αντισταθεί φέρονταν με σκληρότητα, δηλαδή γκρέμισαν τα τείχη τους, άρπαξαν θησαυρούς και έργα τέχνης, επέβαλαν βαρύτατους φόρους, αφόπλισαν και αιχμαλώτισαν τους κατοίκους τους, τοποθέτησαν ρωμαϊκές φρουρές και τέλος τοποθέτησαν Ρωμαίους διοικητές.

Οι μακροχρόνιοι ελληνορωμαϊκοί πόλεμοι

 

Ας θυμηθούμε απ' την Δ΄ τάξη...

 

Η κατάσταση στις ελληνικές περιοχές:

  • Οι Έλληνες ήδη από τον 2ο αιώνα π.Χ. βρίσκονταν σε παρακμή. Εκεί τους είχαν οδηγήσει οι συνεχείς συγκρούσεις και οι εμφύλιοι πόλεμοι.

  • Οι μόνες δυνάμεις που μπορούσαν να προβάλουν αντίσταση στην επέκταση των Ρωμαίων ήταν η Μακεδονία, το πιο ισχυρό κράτος και οι δύο συμπολιτείες (ενώσεις πόλεων), η Αχαϊκή και η Αιτωλική.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΠΗΓΩΝ

Οι Ρωμαίοι:

  • Προσπάθησαν να διατηρήσουν τη διάσπαση - διαίρεση των Ελλήνων (διαίρει και βασίλευε), επεμβαίνοντας στις διαφορές τους και υποστηρίζοντας πότε τη μία και πότε την άλλη πόλη.

  • Η Μακεδονία,  το πιο ισχυρό κράτος έγινε επαρχία του ρωμαϊκού κράτους το 168 π.Χ. Τότε οι Μακεδόνες ηττήθηκαν στη μάχη της Πύδνας  και ο Περσέας, ο τελευταίος βασιλιάς τους πιάστηκε αιχμάλωτος από τον Ρωμαίο στρατηγό Αιμίλιο Παύλο. Μαζί με άλλους αιχμαλώτους μεταφέρθηκε στη Ρώμη και διαπομπεύθηκε στο θρίαμβο που έκανε εκεί ο Ρωμαίος στρατηγός.

  • Το 146 π.Χ. στη μάχη της Λευκόπετρας, κοντά στον Ισθμό, νικήθηκε η Αχαϊκή συμπολιτεία. Οι Ρωμαίοι κατέστρεψαν την Κόρινθο και οι άνθρωποι πουλήθηκαν ως δούλοι. Έτσι, ολοκληρώθηκε η ρωμαϊκή κατάκτηση σχεδόν όλης της ελληνικής χερσονήσου.

ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΜΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Προσπάθησε να απαντήσεις προφορικά στις ερωτήσεις που ακολουθούν. Μετά κάνε κλικ πάνω τους, για να εμφανιστούν οι σωστές απαντήσεις.

24-09-2019 12-13-29.png

ΕΛΕΓΧΩ ΤΙ ΘΥΜΑΜΑΙ...

24-09-2019 12-08-31.png
Anchor 2

Μετά τη ρωμαϊκή κυριαρχία στη Μεσόγειο 

Ρωμαϊκή αυτοκρατορία

  • Ρωμαίοι - κατακτητές

  • Έλληνες - κατακτημένοι

Ο χρόνος

Ο τόπος

Οι Πρωταγωνιστές

2

Η ρωμαϊκή επέκταση

 

(β΄ μισό 3ου αι. π.Χ. - αρχές 2ου αι. μ.Χ.)

 

 

Βλ. περισσότερες λεπτομέρειες στο υπόμνημα του χάρτη.

 

(Εκπαιδευτική Εγκυκλοπαίδεια, τ. 24, σελ. 271, Εκδοτική Αθηνών)

ΛΕΞΕΙΣ - ΚΛΕΙΔΙΑ

  • ελληνικός πολιτισμός

τέχνες και γράμματα

  • επίδραση

αλλαγή στάσης, μίμηση

  • ελληνορωμαϊκός πολιτισμός

 συνύπαρξη, συνεργασία, αλληλεπίδραση, ελληνική και λατινική γλώσσα

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

  • Οι Ρωμαίοι μετά την κατάκτηση των Ελλήνων γνώρισαν από κοντά τον ελληνικό πολιτισμό.

  • Οι Ρωμαίοι γοητεύτηκαν από τον ελληνικό πολιτισμό και θέλησαν να τον μιμηθούν με τον δικό τους όμως τρόπο.

  • Οι Ρωμαίοι άλλαξαν την αρχική σκληρή στάση τους απέναντι στους Έλληνες.

  • Απ'  τη συνύπαρξη, αλληλεπίδραση και συνεργασία Ελλήνων και Ρωμαίων γεννήθηκε ο ελληνορωμαϊκός πολιτισμός.

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

25-9-2019 8-59-33 πμ.png

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ

 

Οι Ρωμαίοι κατέκτησαν τους Έλληνες το 146 π.Χ. και έτσι γνώρισαν από κοντά τον ελληνικό πολιτισμό (τέχνες και γράμματα).

Γοητεύτηκαν από:

  • τα μνημεία του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού  που είχαν σωθεί ως τις μέρες τους:

    • της αρχιτεκτονικής: ναούς, θέατρα, στάδια

    • της γλυπτικής: τα αγάλματα θεών και ηρώων

  • τις τοπικές και πανελλήνιες γιορτές (τα Ολύμπια, τα Πύθια, τα Ίσθμια, τα Νέμεα)

Γνώρισαν από κοντά:

  • τους μεγάλους Έλληνες δασκάλους που ζούσαν κατά τη ρωμαϊκή εποχή και τη μεγάλη πρόοδό τους στα γράμματα (φιλοσοφία, μαθηματικά, γεωμετρία, λογοτεχνία κ.ά.)

  • τους σπουδαίους Έλληνες καλλιτέχνες της ρωμαϊκής εποχής και την πρόοδό τους στις καλές τέχνες (αρχιτεκτονική, γλυπτική, ζωγραφική, κτλ.)

Η ΜΙΜΗΣΗ  ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΡΩΜΑΙΟΥΣ

 

Οι Ρωμαίοι γοητεύτηκαν τόσο πολύ από τα μνημεία του ελληνικού πολιτισμού, αλλά και τους Έλληνες δημιουργούς και δασκάλους της εποχής τους, ώστε μιμήθηκαν με το δικό τους τρόπο τα έργα τους. Έτσι:

  • Έχτιζαν δημόσια κτίρια και σπίτια με ελληνικά σχέδια (αρχιτεκτονική)

  • Στόλιζαν τα κτίρια αυτά και τις πόλεις τους με αγάλματα (γλυπτική) και έργα τέχνης που έφτιαχναν Έλληνες τεχνίτες.

  • Μάθαιναν την ελληνική γλώσσα, η οποία επικρατούσε και στις χώρες της Ανατολής που είχαν κατακτήσει.

  • Έπαιζαν στα θέατρά τους ελληνικές κωμωδίες και τραγωδίες (θέατρο).

  • Καλλιέργησαν τη γλώσσα τους, τη λατινική και μετέφραζαν σ' αυτήν έργα Ελλήνων συγγραφέων (λογοτεχνικά, φιλοσοφικά, κτλ.).

  • Έπαιρναν Έλληνες δασκάλους για να διδάξουν τα παιδιά τους ή τα έστελναν στην Ελλάδα να σπουδάσουν.

  • Φιλέλληνες Ρωμαίοι αυτοκράτορες και άρχοντες (δηλαδή όσοι αγαπούσαν πολύ τον ελληνικό πολιτισμό) κόσμησαν (στόλισαν) την Αθήνα και άλλες ελληνικές πόλεις με θαυμαστά έργα τέχνης.

Η ρωμαϊκή αγορά στην Αθήνα

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

 

Μετά την κατάκτηση των Ελλήνων απ’ τους Ρωμαίους οι δύο λαοί ζουν μαζί (συνυπάρχουν) και συνεργάζονται. Έτσι, ο πολιτισμός του ενός λαού επιδρά στον άλλο (αλληλεπίδραση). Αποτέλεσμα αυτής της αλληλεπίδρασης είναι οι Ρωμαίοι να γοητευτούν και να μιμηθούν με το δικό τους τρόπο τούς Έλληνες στις τέχνες και στα γράμματα. Προσθέτουν όμως και στοιχεία απ’ τον δικό τους πολιτισμό κι έτσι δημιουργείται ένας νέος πολιτισμός ο ελληνορωμαϊκός. Ο ελληνορωμαϊκός πολιτισμός είναι η βάση του σημερινού ευρωπαϊκού πολιτισμού.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΠΗΓΩΝ

Οι Έλληνες θεοί στο Ρωμαϊκό Πάνθεο

 

Οι Ρωμαίοι, όταν ήρθαν σε επαφή με τους Έλληνες γνώρισαν τη θρησκεία τους και τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου. Πολλούς απ' αυτούς τους λάτρεψαν και τους έδωσαν δικά τους ονόματα. Το ρωμαϊκό Πάνθεο περιελάμβανε τους εξής θεούς:

  • Jupiter (Γιούπιτερ) - Δίας

  • Juno (Γιούνο) - Ήρα

  • Minerva (Μινέρβα) - Αθηνά

  • Vesta (Βέστα) - Εστία

  • Ceres (Κέρες) - Δήμητρα

  • Diana (Ντιάνα) - Άρτεμη

  • Venus (Βένους) - Αφροδίτη

  • Mars (Μαρς) - Άρης

  • Mercurius (Μερκούριους) - Ερμής

  • Neptunus (Νεπτούνους) - Ποσειδώνας

  • Volcanus (Βολκάνους) -Ήφαιστος

  • Apollo (Απόλο) - Απόλλωνας

Άλλοι σημαντικοί θεοί ήταν ο Ιανός, απ' τον οποίο πήρε το όνομά του ο Ιανουάριος, ο Κρόνος (Saturnus), ο Βάκχος (Διόνυσος) κ.ά.

 

Το Πάνθεο της Ρώμης

Ρωμαϊκά αντίγραφα αρχαίων ελληνικών γλυπτών

 

Τα περισσότερα αγάλματα που βλέπουμε σήμερα στα μουσεία είναι ρωμαϊκά αντίγραφα και όχι τα πρωτότυπα έργα των αρχαίων Ελλήνων γλυπτών.

 

Οι αρχαίοι Έλληνες γλύπτες έφτιαχναν συνήθως αγάλματα από χαλκό. Ο χαλκός όμως, είναι μέταλλο και μπορεί να λιώσει, ώστε να χρησιμοποιηθεί ξανά. Έτσι, στους αιώνες που ακολούθησαν κάποιοι που δεν γνώριζαν την καλλιτεχνική τους αξία τα έλιωσαν, για να χρησιμοποιήσουν το χαλκό σε άλλες κατασκευές.  Γι’ αυτό τα περισσότερα χάλκινα αρχαία αγάλματα χάθηκαν.

Πριν χαθούν όμως, και κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, αντιγράφηκαν σε μάρμαρο. Έτσι, πολλά αρχαία χάλκινα αγάλματα σώθηκαν μέσα από τα ρωμαϊκά τους αντίγραφα. Με άλλα λόγια τα αντίγραφα αυτά μας βοηθούν να καταλάβουμε πώς ήταν τα πρωτότυπα.

 

Το πρώτο άγαλμα (αριστερά) είναι μαρμάρινο, ρωμαϊκό αντίγραφο του "Διαδούμενου", ενός αγάλματος του γλύπτη Πολύκλειτου που έζησε τον 5ο αι. π.Χ.

Τα άλλα δύο αγάλματα είναι χάλκινα και πρωτότυπα αρχαία ελληνικά έργα. Το πρώτο είναι ο Ποσειδώνας ή Δίας του Αρτεμισίου και το άλλο ο Ηνίοχος των Δελφών

Anchor 7

Προσπάθησε να απαντήσεις προφορικά στις ερωτήσεις που ακολουθούν. Μετά κάνε κλικ πάνω τους, για να εμφανιστούν οι σωστές απαντήσεις.

ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΜΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

24-09-2019 12-39-04.png
24-09-2019 12-43-15.png
bottom of page