Με τον Ιουστινιανό εγκαινιάζεται η λαμπρότερη ίσως περίοδος της ιστορίας του Βυζαντίου. Τα σπουδαιότερα επιτεύγματά του: 1. Αναδιοργάνωσε το κράτος και στρατιωτικά και διοικητικά. 2. Κωδικοποίησε την νομοθεσία 3. Τέλος, πέτυχε να επεκτείνει το κράτος σχεδόν στα σύνορα που είχε παλιά η ρωμαϊκή αυτοκρατορία και έκανε τη Μεσόγειο "βυζαντινή λίμνη".
Ο ναός της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη χτίστηκε στα χρόνια της βασιλείας του Ιουστινιανού (6ος αι. μ.Χ.). Είναι ο σημαντικότερος ναός όλων των εποχών κι ένα αριστούργημα της χριστιανικής αρχιτεκτονικής. Με τον ναό αυτόν γεννήθηκε ένας νέος ρυθμός, η βασιλική με τρούλο.
Με τον Ιουστινιανό εγκαινιάζεται η λαμπρότερη ίσως περίοδος της ιστορίας του Βυζαντίου. Τα σπουδαιότερα επιτεύγματά του: 1. Αναδιοργάνωσε το κράτος και στρατιωτικά και διοικητικά. 2. Κωδικοποίησε την νομοθεσία 3. Τέλος, πέτυχε να επεκτείνει το κράτος σχεδόν στα σύνορα που είχε παλιά η ρωμαϊκή αυτοκρατορία και έκανε τη Μεσόγειο "βυζαντινή λίμνη".
ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΚΡΑΤΟΣ, ΜΙΑ ΔΥΝΑΜΗ ΠΟΥ ΜΕΓΑΛΩΝΕΙ
Γ΄ ΕΝΟΤΗΤΑ
13
Βυζαντινή αυτοκρατορία
527 - 565 μ.Χ.
Ιουστινιανός και οι συνεργάτες του
Ο τόπος
Ο χρόνος
Οι Πρωταγωνιστές
Ο Ιουστινιανός ανέβηκε στο θρόνο της βυζαντινής αυτοκρατορίας το 527 και ήταν αυτοκράτορας ως το θάνατό του, το 565. Αξίζει να σημειωθεί ότι κυβερνούσε ανεπίσημα το κράτος από το 518, αφού επηρέαζε πολύ τον θείο του αυτοκράτορα Ιουστίνο Α΄. Επειδή η μακρότατη βασιλεία του, που είναι γεμάτη από σημαντικά γεγονότα, καταλαμβάνει μεγάλο μέρος του 6ου αιώνα, ο αιώνας αυτός μπορεί να ονομαστεί "αιώνας του Ιουστινιανού".
Στην παρουσίαση δεξιά μπορείς να γνωρίσεις συνοπτικά μέσα από comics:
-
το πώς ο Ιουστινιανός ανέβηκε στο θρόνο
-
σημαντικά γεγονότα από την περίοδο της βασιλείας του, όλα τοποθετημένα σε μία πρωτότυπη χρονογραμμή.
-
Ιουστινιανός
6ος αιώνας μ.Χ., εργατικότητα, τόλμη, ικανοί συνεργάτες
-
διοίκηση
μεταρρυθμίσεις, κωδικοποίηση νομοθεσίας, προνόμια Δήμων, φορολογία, οργάνωση αγοράς, δασμοί, λογοθέτες
-
αποτελέσματα
ικανοποίηση λαού, δυσαρέσκεια Δήμων και προνομιούχων, οικονομική ακμή, σημαντικά έργα
ΛΕΞΕΙΣ - ΚΛΕΙΔΙΑ
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
-
Δύο αιώνες μετά την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης (6ος αι. μ.Χ.), αυτοκράτορας έγινε ο Ιουστινιανός.
-
Η αυτοκρατορία τότε αντιμετώπιζε σοβαρά εξωτερικά και εσωτερικά προβλήματα.
-
Εξωτερικά προβλήματα: Γότθοι και Βάνδαλοι απειλούσαν τα δυτικά σύνορα της αυτοκρατορίας.
-
Τα εσωτερικά προβλήματα διοίκησης, όπως η πολυνομία, η πολυαρχία, η βαριά φορολογία, τα αντιμετώπισε ο Ιουστινιανός με μια σειρά από μεταρρυθμίσεις. Σ' αυτό τον βοήθησαν οι ικανότατοι συνεργάτες του.
-
Τα σημαντικότερα μέτρα - μεταρρυθμίσεις: Κωδικοποίησε τη νομοθεσία, κατάργησε τα προνόμια των Δήμων και των πλουσίων, φορολόγησε με δίκαιο τρόπο τους πολίτες, ρύθμισε τη λειτουργία του εμπορίου, επέβαλε δασμούς στα εισαγόμενα προϊόντα, όρισε τους λογοθέτες για την τήρηση των νόμων.
-
Αποτελέσματα: Οι μεταρρυθμίσεις αυτές ικανοποίησαν το λαό, δυσαρέστησαν τους Δήμους και τους προνομιούχους και έφεραν πολλά χρήματα στο κράτος, με τα οποία ο Ιουστινιανός έκανε σημαντικά έργα για την εποχή του.
ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Το 527 ανέβηκε στο θρόνο του Βυζαντίου ο Ιουστινιανός. Ο νέος αυτοκράτορας ήταν εργατικός, έξυπνος, τολμηρός και διακρινόταν για τις γνώσεις του. Ήταν ένας άνθρωπος, που με αυτά τα προσόντα, μπόρεσε να πάρει μέτρα, για να λύσει τα εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα που αντιμετώπιζε τότε το κράτος. Σ' αυτό τον βοήθησαν και οι συνεργάτες του, τους οποίους είχε διαλέξει με κριτήριο τις ικανότητές τους και όχι την αριστοκρατική τους καταγωγή. Καθένας ανέλαβε από έναν τομέα του κράτους που γνώριζε καλά.
-
Ο νομομαθής Τριβωνιανός ανέλαβε τον τομέα της νομοθεσίας,
-
Ο Ιωάννης Καππαδόκης τα οικονομικά του κράτους,
-
Οι αρχιτέκτονες Ανθέμιος και Ισίδωρος τα δημόσια έργα,
-
Οι στρατηγοί Βελισάριος και Ναρσής τη διοίκηση του στρατού.
-
Συμπαραστάτης του αυτοκράτορα στις δύσκολες στιγμές ήταν η σύζυγός του και συναυτοκράτειρα Αυγούστα Θεοδώρα.
ΨΗΦΙΔΩΤΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟΝ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟ ΚΑΙ ΤΗ ΘΕΟΔΩΡΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΒΙΤΑΛΙΟ ΡΑΒΕΝΝΑΣ
Ο ναός του Αγίου Βιταλίου στη Ραβέννα χτίστηκε ανάμεσα στο 530 και 547 από τον Ιουστινιανό, ο οποίος μετά την ανακατάληψη της πόλης απ' τους Οστρογότθους, θέλησε να δείξει την κυριαρχία του και στην Ιταλία, υποστηρίζοντας ταυτόχρονα και τον ορθόδοξο πληθυσμό.
Ψηφιδωτό όπου εικονίζεται ο Ιουστινιανός με την ακολουθία του, κρατώντας μεγάλο δίσκο, τον οποίο θα πρόσφερε στην εκκλησία την ημέρα των εγκαινίων της. Ντυμένος με την αυτοκρατορική πορφύρα (επίσημη στολή των αυτοκρατόρων), φέρει στέμμα στολισμένο με πολύτιμες πέτρες και έχει φωτοστέφανο, σύμβολο της αυτοκρατορικής δύναμής του. Στη συνοδεία του συμμετέχουν τρεις αξιωματούχοι που φορούν λευκό μανδύα και στέκονται σε δεύτερο επίπεδο, ένας δεξιά και δύο αριστερά. Στην άκρη αριστερά βρίσκεται μια μικρή ομάδα στρατιωτικών. Δεξιά απ' τον αυτοκράτορα, εικονίζεται ο αρχιεπίσκοπος της πόλης Μαξιμιανός, που κρατά πολύτιμο σταυρό. Τον συνοδεύουν δύο διάκονοι με ευαγγέλιο και θυμιατό.
Ψηφιδωτό όπου εικονίζεται η Θεοδώρα με την ακολουθία της να προσφέρει ένα μεγάλο αγγείο στην εκκλησία για τα εγκαίνιά της. Δύο αξιωματούχοι της αυλής βρίσκονται αριστερά, ενώ δεξιά επτά γυναίκες της ακολουθίας της. Η σκηνή εκτυλίσσεται στο ύπαιθρο, όπως φαίνεται από το ανοιχτό πράσινο φόντο.
Εξωτερικές απόψεις του ναού του Αγίου Βιταλίου στη Ραβέννα.
Μεταρρυθμίσεις στη νομοθεσία
Στις μεταρρυθμίσεις στη νομοθεσία συνέβαλλε αποφασιστικά ο νομομαθής Τριβωνιανός. Με τη βοήθειά του ο Ιουστινιανός:
Κωδικοποίησε τους παλιούς ρωμαϊκούς νόμους και τους συμπλήρωσε με νέους, πιο δίκαιους, γραμμένους στα ελληνικά.
Μεταρρυθμίσεις στη διοίκηση
-
Κατάργησε τα προνόμια των Δήμων και απαγόρευσε στους μεγαλοκτηματίες να παίρνουν τα κτήματα των μικροϊδιοκτητών γειτόνων τους, για χρέη που τους όφειλαν.
-
Φορολόγησε τους πολίτες ανάλογα με τα εισοδήματά τους.
-
Οργάνωσε τη λειτουργία της αγοράς, των λιμανιώνκαι των εμπορικών δόρμων και επέβαλε δασμούς (= φόρους) για τα εισαγόμενα προϊόντα.
-
Όρισε τοςυ λογοθέτες υπεύθυνος για την εφαρμογή των νόμων.
Αποτελέσματα των μεταρρυθμίσεων
Οι μεταρρυθμίσεις αυτές ικανοποίησαν το λαό, αλλά ενόχλησαν τους Δήμους και δυσαρέστησαν τους προνομιούχους. Έφεραν όμως στο κράτος πολλά χρήματα, με τα οποία ο Ιουστινιανός έκανε έργα σημαντικά για την εποχή του.
Συγκεκριμένα:
-
Οργάνωσε το στρατό, με βυζαντινούς κυρίως στρατιώτες, και ασφάλισε τα σύνορα με μια σειρά φρουρίων.
-
Συντήρησε και βελτίωσε τους δρόμους που ένωναν την πρωτεύουσα με τις επαρχίες και τις μεγάλες πόλεις της αυτοκρατορίας.
-
Έκοψε χρυσά «βυζαντινά» νομίσματα, τα οποία κυκλοφορούσαν σε όλο τον κόσμο και μ’ αυτά μόνο γίνονταν οι συναλλαγές.
-
Έφερε από την Κίνα το μυστικό εκτροφής του μεταξοσκώληκα.
14
Κωνσταντινούπολη
532 μ.Χ.
Ιουστινιανός, εκπρόσωποι Δήμων, Θεοδώρα, Υπάτιος, Βελισάριος και Ναρσής
Οι Πρωταγωνιστές
Ο χρόνος
Ο τόπος
Οι μεταρρυθμίσεις του Ιουστινιανού, όπως είδαμε στο προηγούμενο μάθημα, ενόχλησαν τους προνομιούχους και τους Δήμους. Το 532 μ.Χ. οι Δήμοι μάλιστα, αντέδρασαν και προκάλεσαν ταραχές στην Πόλη. Ο Ιουστινιανός σκέφτηκε για μια στιγμή να παραιτηθεί, αλλά τον συγκράτησε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα. Τότε διέταξε τους στρατηγούς Βελισάριο και Ναρσή να καταπνίξουν τη στάση. Έτσι, η αυτοκρατορική φρουρά έπνιξε στο αίμα τη "στάση του νίκα", όπως ονομάστηκε.
15
16
Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΕΙΧΕ ΕΝΑΝ ΣΤΟΧΟ:
Α. Διπλωματικά
Έκλεισε ειρήνη με τους Πέρσες στην Ανατολή και τους βόρειους γείτονες στο Δούναβη, δίνοντας πολλά χρήματα.
Β. Πολεμικά
Έκανε σκληρούς πολέμους με τους Γότθους και τους Βανδάλους που διήρκεσαν 20 χρόνια.
α) Το 533 μ.Χ. ο Βελισάριος κυρίευσε το κράτος των Βανδάλων στην Αφρική.
β) Το 554 μ.Χ. ο Ναρσής νίκησε τους Οστρογότθους και κυρίευσε το κράτος τους.
Τελικά σ' αυτούς τους πολέμους, που διακρίθηκαν ο Βελισάριος και ο Ναρσής, διάλυσαν τα κράτη τους.
ΝΑ ΦΤΑΣΕΙ ΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΠΑΛΙΑ ΣΥΝΟΡΑ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ
Γι' αυτό:
Το χρυσό μετάλλιο κόπηκε σε ανάμνηση της ήττας των Βανδάλων και της επαναφοράς των εδαφών της Β. Αφρικής στη βυζαντινή κυριαρχία. Το μετάλλιο παριστάνει απ' την όψη που βλέπουμε τον αυτοκράτορα έφιππο να ακολουθεί τη Νίκη, η οποία κρατά ένα κλαδί δάφνης και τρόπαια. Απ' την άλλη όψη, που δε φαίνεται, παριστάνει τον Ιουστινιανό με θώρακα και κράνος.
Χάρτης που απεικονίζει τις εκστρατείες του Ιουστινιανού εναντίον Περσών, Βανδάλων και Οστρογότθων.
ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ
