ΟΨΕΙΣ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΖΩΗΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Πολλοί Βυζαντινοί, ιδίως όσοι κατοικούσαν σε παραθαλάσσια μέρη ή σε ακριτικές περιοχές αντιμετώπιζαν τον κίνδυνο της αιχμαλωσίας. Πολλοί απ’ αυτούς αιχμαλωτίζονταν ύστερα από επιδρομή Σαρακηνών κυρίως πειρατών ή ήττα Βυζαντινών σε πόλεμο.
Οι εχθροί, αφού επιτίθονταν σε βυζαντινά εδάφη, λεηλατούσαν, σκότωναν, κατέστρεφαν. Φεύγοντας, εκτός απ’ τα λάφυρα, έπαιρναν μαζί τους και αιχμαλώτους, τους οποίους θα οδηγούσαν σε σκλαβοπάζαρα της μακρινής ανατολής, όπου θα τους πουλούσαν, για να κερδίσουν χρήματα.
Μετά τη λεηλασία οι επιδρομείς συγκέντρωναν άνδρες, γυναίκες και παιδιά, τους έδεναν με σκοινιά ή αλυσίδες και τους μετέφεραν μαστιγώνοντάς τους στα πλοία τους. Όσοι απ’ τους συγγενείς των θυμάτων προλάβαιναν να συγκεντρώσουν τα απαραίτητα λύτρα, τα έδιναν και έπαιρναν πίσω τους δικούς τους. Οι υπόλοιποι έπαιρναν το δρόμο της δυστυχίας, της εξαθλίωσης και του θανάτου. Τους στοίβαζαν στα αμπάρια των καραβιών τους, για να τους μεταφέρουν σε σκλαβοπάζαρα. Στην πορεία κάποιους σκότωναν και τους πέταγαν στη θάλασσα, ενώ άλλοι πέθαιναν εξαιτίας των ανθυγιεινών συνθηκών.
Όσοι αιχμάλωτοι έμεναν ζωντανοί ή πωλούνταν ως δούλοι ή φυλακίζονταν ή τους έβαζαν σε καταναγκαστικά έργα. Καμία χαρά δεν είχε η ζωή εκεί. Οι φυλακισμένοι ζούσαν συνεχώς δεμένοι είτε στα χέρια είτε στα πόδια με αλυσίδες μέσα σε στενά, σκοτεινά και χωρίς αέρα κελιά. Για φαγητό τους έδιναν ένα κομμάτι ψωμί και λίγο νερό. Εκεί μέσα έμεναν οι αιχμάλωτοι για πολύ καιρό, χωρίς ούτε μία φορά να δουν το φως του ήλιου. Κάτω από τέτοιες συνθήκες περίμεναν την ημέρα της απελευθέρωσης τους, η οποία όμως συχνά δεν ερχόταν. Εξαιτίας όλων αυτών, στους βυζαντινούς χρόνους, η λέξη αιχμάλωτος κατάντησε να σημαίνει δυστυχισμένος.
Η απελευθέρωση των αιχμαλώτων μπορούσε να γίνει με διάφορους τρόπους. Συνήθως, οι συγγενείς τους μάζευαν το χρηματικό ποσό που απαιτούνταν και τους έπαιρναν πίσω.
Ακόμα, μπορούσε να γίνει και ανταλλαγή αιχμαλώτων ύστερα από συμφωνία του αυτοκράτορα με τους εχθρούς. Κάποιοι αυτοκράτορες μάλιστα εξαγόρασαν βυζαντινούς αιχμαλώτους. Τέλος, δεν έλειπαν και οι περιπτώσεις που ο βυζαντινός στρατός απελευθέρωνε αιχμαλώτους κατά τις επιθέσεις τους εναντίον εχθρών. (δραμ.)
Γιάννης Αντ., Ορφέας Π., Αντρέας Β.
Βασική ή στοιχειώδης εκπαίδευση
Η βασική εκπαίδευση στο Βυζάντιο δεν ήταν υποχρεωτική. Υπήρχαν ιδιωτικά και εκκλησιαστικά σχολεία. Το βασικό σχολείο είχε 4 τάξεις. Στις δύο μικρότερες τα αγόρια μάθαιναν να γράφουν, να διαβάζουν και να λογαριάζουν. Στις δύο μεγαλύτερες διδάσκονταν ορθογραφία, γραμματική και αριθμητική. Στα εκκλησιαστικά σχολεία φοιτούσαν ορφανά ή μαθητές που διακρίνονταν για τη φιλομάθειά τους.
Τα κορίτσια μάθαιναν την οικοτεχνία από τις μητέρες τους.
Τα αγόρια που δεν πήγαιναν σχολείο εκπαιδεύονταν σε ειδικούς τεχνίτες.
Ανώτερη εκπαίδευση
Οι Βυζαντινοί εκτιμούσαν πολύ τα γράμματα και την εκπαίδευση και πίστευαν ότι είναι το μεγαλύτερο από τα αγαθά που μπορεί να κατέχει ένας άνθρωπος. Ο Ηράκλειος και ο Πατριάρχης Σέργιος ίδρυσαν τον 7ο αιώνα τις πρώτες εκκλησιαστικές σχολές. Στην περίοδο της εικονομαχίας τα εκκλησιαστικά σχολεία έπαψαν να λειτουργούν.
Τα μαθήματα που διδάσκονταν στις ανώτερες σχολές ήταν αριθμητική, γεωμετρία, μουσική, αστρονομία, φιλοσοφία, ρητορική και νομικά. Οι Βυζαντινοί έδιναν σημασία στην προφορά της ελληνικής γλώσσας. Όλες οι σχολές είχνα οργανωμένες βιβλιοθήκες για τους μαθητές τους, αλλά και για τους αναγνώστες που ήθελαν να τις χρησιμοποιήσουν. Στα χρόνια των Παλαιολόγων, κι ενώ το κράτος περνούσε περίοδο παρακμής, τα γράμματα και η εκπαίδευση παρουσίασαν σημαντική άνθηση. Το πιο σημαντικό για τη βυζαντινή εκπαίδευση είναι ότι δεν περιοριστηκε στα κρατικά της όρια.
Ανδρέας Β., Νίκος Κ.
Η ποικιλία και η ποιότητα της διατροφής των βυζαντινών εξαρτιόταν από την οικονομική κατάσταση της οικογένειας και από την γεωργική και την κτηνοτροφική κατάσταση της περιοχής. Οι πιο πολλοί Βυζαντινοί έτρωγαν δυο φορές την ημέρα, το μεσημέρι και το βράδυ. Βασικά στοιχεία ήταν το λάδι, το κρασί, οι ελιές και το ψωμί που συνήθως παρασκεύαζαν οι ίδιοι οι Βυζαντινοί.
Το κρασί αν και πολλές φορές ήταν αραιωμένο σχεδόν ποτέ δεν έλειπε από το βυζαντινό τραπέζι. Το κρέας δεν καταναλωνόταν συχνά ίσα ίσα για τους πιο φτωχούς αποτελούσε πολυτέλεια. Τα κατοικίδια ζώα μάλιστα εκτρέφονταν για τα γαλακτοκομικά τους προϊόντα ,τα αυγά τους και το δέρμα τους και όχι και τόσο για το κρέας τους. Αντιθέτως τα ψάρια είχαν μεγάλη θέση στην διατροφή των βυζαντινών και απ’ ότι φαίνεται ήταν από τις πιο διαδεδομένες τροφές τόσο για τους φτωχούς όσο και για τους πλούσιους.
Τα τυριά επίσης παρουσίαζαν μεγάλη ποικιλία. Ως εκλεκτά θεωρούνταν το κρητικό και το βλάχικο και κακής ποιότητας το ασβεστότυρο. Οι Βυζαντινοί συνήθως χρησιμοποιούσαν ως συμπληρώματα των γευμάτων τα όσπρια και τα λαχανικά. Τα λαχανικά καλλιεργούνταν αρκετά και τρώγονταν ωμά ή τουρσί. Μερικά λαχανικά και όσπρια που έτρωγαν οι Βυζαντινοί ήταν τα μαρούλια, το σπανάκι και τα κρεμμύδια από τα λαχανικά και φασόλια φακές και κουκιά από τα όσπρια. Όσον αφορά τα επιδόρπια φτιάχνονταν με κύριο συστατικό το μέλι και τους ξηρούς καρπούς.
Οι Βυζαντινοί έτρωγαν απλά αλλά τα καρυκεύματα και τα αρωματικά έδιναν γεύσεις στα φαγητά τους. Επίσης η πιο διαδεδομένη σάλτσα τους ήταν ο γάρος που φτιαχνόταν από ψάρι, εντόσθια ψαριού, αλάτι και παλιό κρασί.
Ελένη Φ.
Διαπόμπευση σύμφωνα με πολλά λεξικά που ψάξαμε είναι ο δημόσιος εξευτελισμός, το δημόσιο ρεζίλεμα, ο διασυρμός. Στο Βυζάντιο η διαπόμπευση ήταν μια πομπή με πρωταγωνιστή τον διαπομπευόμενο και ένα ξέφρενο κόσμο που τον προσέβαλε και τον εξευτέλιζε με κάθε τρόπο, σε πλατείες και δρόμους. Ήταν από τα πιο αγαπημένα θεάματα των βυζαντινών.
Και σήμερα λέμε «είδα τις πομπές σου», ή χαρακτηρίζουμε κάποιον ως «μπομπή» ή «μπόμπιρα». Πομπεύομαι έχει σήμερα την έννοια του «ντροπιάζομαι».
Στο Βυζάντιο διαπόμπευαν τους κλέφτες, τους δειλούς, τους μέθυσους, τους μοιχούς, τους προδότες και άλλους, είτε ήταν απλοί πολίτες είτε εξέχουσες προσωπικότητες.
H μαστίγωση, η κουρά, η ρινότμηση δηλαδή το κόψιμο της μύτης και πολλά άλλα βασανιστήρια συνόδευαν την διαπόμπευση. Ο διαπομπευόμενος αρχικά μαστιγωνόταν και μετά κουρευόταν. Αυτό ήταν πράγματι πολύ εξευτελιστικό στη βυζαντινή εποχή, μια και οι Βυζαντινοί είχαν μακριά μαλλιά. Στους άντρες μάλιστα έκοβαν το μούσι, το μουστάκι και σε ορισμένες περιπτώσεις τους ξύριζαν μέχρι τα φρύδια.
Στη συνέχεια άλειφαν το πρόσωπο του διαπομπευόμενου με ασβόλη, δηλαδή με καπνιά, η οποία ονομαζόταν μούντζα.
Μετά το κούρεμα και την επάλειψη του προσώπου με καπνιά, ανέβαζαν τον διαπομπευόμενο ανάποδα σε γάιδαρο χωρίς σαμάρι, για να τον περιφέρουν στους δρόμους και τις πλατείες για να χλευαστεί απ’ τον κόσμο.
Για να τον εξευτελίσουν ακόμα περισσότερο του τραβούσαν τα ρούχα, τα έσκιζαν και τον γύμνωναν. Ο λαός όμως εύρισκε και άλλους τρόπους για ακόμα μεγαλύτερη ευχαρίστηση και διασκέδαση. Του κρεμούσαν στο λαιμό κουδούνια.
Ακόμα το λυσσασμένο για διασκέδαση πλήθος έφτυνε τον διαπομπευόμενο, του έριχνε ακαθαρσίες, πέτρες, τον χτυπούσε με ξύλα. Κάποιες φορές ειρωνεύονταν ακόμη περισσότερο τον τιμωρούμενο παρομοιάζοντας την πομπή του με γάμο.
Βαγγέλης Χ., Δανάη Π.
12ο Δημοτικό Σχολείο Περιστερίου Εκπαιδευτικό πρόγραμμα Ε΄ τάξης 2012 -13
© 2013 by Πέτρος Φραντζέσκος, Γρηγόρης Γαλάνης,Παναγιώτα Κωνσταντινάκου